Аъзам Хуҷаста-шоири зулолсарои точик

Чашмаи зулол аввалин маҷмуаи чопии ашъор дар сабки зулол аст. Шоири ин китоби навин зулолсарои матрахи тоҷчикистонй ҷаноби оқои Аъзам Хуҷаста мебошад. Дустони азиз чунон ки мустахзаранд, шеъри зулол дар дувумми бахмани соли 1388 хичрии шамсй мутаввалид шуда ва ҷаноби Хуҷаста аввалин истикболкунандаи амалй дар ин замина мебошанд.

Дуруст ду руз баъд аз таваллуди зулол аввалин зулоли ишонро ки баррасй ва мутолиа кардам, барои пешрафти ин жонри ҷахони умедвор гаштам. Зухури ҷаноби Хуҷаста дар арсаи зулол барои ин ҷониб куввати калбй шуд то рафта рафта бар иштиёки хеш биафзоям. Алорагми мухолифатхои гуногуне ки аксараш реша дар хасодату чахолат доранд, ин марди бузургвор тавонистанд бо калами даввони хеш дар арсаи зулол, бар муваффакиятхои чашмгир даст ёбанд. Бандаи хакир бар худ меболам, ки бо бузургмардони сохибзавк ва эхсос хамасрам.Чашмаи зулол ба унвони аввалин асари чопй ки чорй аз калбе бидуни риё мебошад,таъсироти фаровоне дар шиносондани шеъри зулол дошта аст.

Хакир барои хар дакике аз замон ки барои захмат дар хусуси ин китоб сарф шудааст, арзиши тиллои коилам ва бар худ ифтихор медонам,ки шеъри зулол мавриди инояти донишмандоне чун саркорхонуми Сураё Хакимова қарор гирифта аст. Хонум , дуктур Хакимова нигохе муттахассисона бар ин китоб доштаанд ба тавре ки сухансароийии банда дар киболи ковиши он бузургвор, лозим намебошад.Лекин шоири ширинкаломи арсаи зулол, гавхари калимотро чунон сода ва шафоф бар канори хам чидаанд, ки харчи дар борааш бинависам, боз кам аст. Содагй ва шафофият иртибот ва пайём дар зулол чузви аслитарин хусусиёти ин сабк мебошад.Бинобар ин чаноби Хуҷаста ин хусусиётро доро хастанд.

Шеъри зулол калби зулол ва боимон мехохад.Банда ханузам дар хайратам ки чаро ҷаноби Хуҷаста теъдоди ашори аввалин китоби сабки зулолро чихил карор дода аст! Чи хикматеро дорост?! ва диккат дар интихоби номи китоб….! Инхо хама иллатанд.Эхсоси равон дар зулолхои ҷаноби Хуҷаста мавч мезанад ва ман аз так таки зулолхои эшон нихояти лаззатро мебарам.Суханро содда ва беолоиш мегуянд. Забонашон забони зулол аст. Зулол ташабусот ва такаббурхои бемаврид ва ифодахои сангини адабиро бар наметобад.Лизо,шоираш бояд чун Хуҷаста дорои калби зулол ва саршор аз имону маънавият ва лоики чунинин макоми воло бошад то асаре мондагор ба монанди Чашмаи зулол биофаринад. Дар сахфаи 118 хамин китоб зулолеро мехонем, бо унвони Маро бибус ки шеър аз сар то по хис дар рахиқи мухаббат аст ва шоир дар огуши калимот зулоли калбашро баён медорад.Шеър чунон худчуш ва мамлу аз эхсос аст,ки содагияш чашмае аз лаззотро чорй месозад.Таваччух фармоед:

Маро бибус!

Макун дигар ибо, бибус

Багал намо чу кудакони хунгарм

Ба руи ин замин ва зери ин само даро, бибус

Зи кайдхо фарор кун ба ман бирас

Ва нарму бесадо бибус

Биё, бибус

Зулоли фавқ аз навъи арузии қофиядор ва дар тули ритми мусикиёйии Мафоилун бо дахолати Мафоилун мебошад.

Китоби Чашмаи зулол асаре мондагор дар олами адабиёт мебошад. Ин муваффақиятро бар дусти бузургворам ҷаноб устод Хуҷаста вар бар мардуми бомухаббати кишвари Тоҷикистон табрик арз намуда ва бар эшон орзуи сарбаландй дорам.

Умед аст насли оянда бо улгугири аз чунин асароти навину таъсиргузор инкилоби зулол дар адабиёти оянда ба вуҷуд оварда ва мардумони курраи заминро аз лаззоти ҷорй бархурдор фармоянд.

Додо БИЛВЕРДИ, Эрон, Табрез.

زلال های دادا بیلوردی- Зулолхои Додо Билверди

Сабки Хуҷаста

Паёме ба азизонам дар маҳфили адабии «Зарафшон»

Azam Khujaste
Azam Khujaste

«Чашмаи зулол» дар фазои фарҳангии ҷавомеъи форсизабон як падидаи матлуб ва барозанда аст.Муаллифи он Аъзами Хуҷаста ,шоир ва нависандаи зубдатабъ ва борикхаёл ва фарзанди баруманди тоҷикзамин ба унвони бунёдгузори сабки наве шинохта шуд ва ин ҷои тафохур дорад,ки гуна ва шеваи нав дар адабиёти ҳазорсолаи форсӣ бо дасти ин меъмор бунёд ниҳода шуд,зеро шумори шоироне,ки дар адабиёти форсӣ соҳиби сабк будаанд,аз теъдоди ангуштони ду даст таҷовуз намекунад ва намунаи рӯшани он Устод Рӯдакӣ,Соиб,Нимо,Сӯҳроби Сипеҳрӣ…мебошанд,ки тариқи навро барои баёни андешаву эҳсосоти башар боз намуданд.Дарвоқеъ,тарҳи ҳар чизи нав -хоҳ дар адабиёт,хоҳ дар илм,хоҳ дар санъату ҳунар,варзиш,….ҷуръату ҷасорат ва ҳиммату дироят ва тааммулу таҳаммулро мехоҳад.Чаро?Зеро агар ин падидаи нав агар гурӯҳеро хуш ояд ва аз он истиқбол кунанд, дар муқобил сангандозоне ҳастанд,ки ҳар лаҳза метавонанд ба сӯяшон санг партоб кунанд ва бояд мубтакир омодаи ин зарбаю ҳамaлот бошад,ки намунаи боризи онро дар рӯзгори Сӯҳроби Сипеҳрӣ,яке аз барҷастатарин гӯяндагони бономи Эрон мебинем,ки дар омезиши шеъри ҳиндӣ бо қолиби нав шеъри ҷадид сохт.Сӯҳроб бо нашри нахустин таҷрибаҳои худ мавриди сарзанишу накуҳиш ва интиқоди шадиди мунаққидон ва саррофони гавҳарношинос қарор гирифт ва ӯ,ки рӯҳи отифӣ дошт,сукуту хомуширо дар баробари онон тарҷеҳ дод,сабр пеша кард,то инки шеъраш ҷо уфтод ва тибқи як назарсанҷии Донишгоҳи Теҳрон ин сарояндаи номовар имрӯз дар маҳофили адабии форсигӯён бештарин пайравонро дорад ва ҳамарӯза бар теъдоди алоқамандони шеъраш афзуда мешавад.Ин написандидани навандешиву навгароӣ падидаи наву тоза нест ва Рустами Фирдавсӣ ,ки зуҳури ҷараёни нав -Сӯҳробро наметавонад таҳаммул кунад, билохира бо теғи кўҳан хунашро мерезад ва ин aмр дар шеър низ мисдоқ дорад,ки собит шуда шеър ва гӯяндаи он монанди нофа,ки то оҳу намирад накҳати мушкосои он ба берун намеҷӯшад ,буда ва мисоли ин Иқболи Лoҳурӣ аст,ки дар ҳангоми зинда буданаш касе шеърашро эътироф намекарда ва дар маҳофили адабӣ ба унвони шоир эътироф намегардид ва ҷое ҳам худи Иқбол бо ҳасрат аз ин қазия ёд мекунад:

Эй хушо шоир,ки баъд аз марг зод,

Чашми худ барбасту чашми кас кушод.

Бигзарем,падид омадани сабки зулол бар пайкари шеъри форсӣ ҳеҷ зарба ва латмаеро ворид нахоҳад кард,балки ин сабк зойида аз мойидаи қойидаи шеъри равону сойидаи форсист ва дарвоқеъ шоху баргҳои дарахти азими он аст ва дар бистари он руйиш,болиш,нозиш,хезиш ва густариш дошта ва хоҳад дошт.Ин қонуни адабиёт ва ҳар илму санъати дигар аст,ки навгӯиву навҷӯӣ меҳвар ва ҳадафу рисолати фарзандони хушноми ин марзу бум буда,ки ҳамагӣ бар ин амр иттифоқи назар доранд:Сухан нав ор,ки навро ҳаловатест дигар!

Аъзами Хуҷаста бо кашфи ин шеваи нав нишон дод,ки аз тамомии ҳамнаслону ҳамзамонону ҳамангоронаш ба маротиб пештару пешгомтар аст ва ашъори ӯ бо сурудаҳои қабл аз омаданаш ба Эрон аслан қобили қиёс нест.Шеъри ӯ муждаи рӯшаниву огоҳӣ медиҳад ва аз рушду тараққии андешаву тахайюли бориктар аз нахи сапедаи гӯянда дарак медиҳад,ки он бо мутолиаи амиқу дақиқи адабиёти форсӣ ва осори гаронмоягони ҷаҳон ва аз чашмасорони сорию ҷории онон маншаъ мегирад.

Зулол суханбозию бозӣ бо калимот нест,балки шоир бештару пештар муқайяд ва пойбанд бар муқаррароту мувозиноти шеър,алфоз, орояҳо ва саноеъи лафзӣ ва пайванди танготанги лафзу маънист,ки мисли гушту нохун дарҳам танидаанд ва сароянда дар ин миён бо таваҷҷуҳ ба ин муҳим масъулияту рисолати фаротар дорад.Бубинед,як мисоли кучак:баррасиҳо нишон дода,ки сурудани шеъри суннатӣ осонтар ва саҳлтар аз шеъри зулол аст ва зулолсаро ба роҳатӣ шеъри суннатӣ мегўяд, вале касоне,ки шеъри суннатӣ месароянд, шояд ба сахтӣ зулол гўянд.Яъне дар маҷмуъ зулолсаро бояд сурату сирати шеърро дар ниҳояти камол орояд,вагарна беҳтар аст ба ин кор даст назанад.

Ба ҳар сурат,сабки зулолро ҳарчанд Додо Билвердӣ поя гузошт,аммо Аъзами Хуҷаста аввалин китобро дар ин замина ба чоп расонд.

Бегумон ,агар ин падида дар ҳар кишвари дигари аврупоӣ ва ғарбӣ ба вуқуъ мепайваст, барояш бузургдошту ҷоизаҳоеро эҳдо мекарданд ва ин мавзўъ нуқли маҳфил ва мубтакири он шамъи маҷлисҳо қарор мегирифт,вале моро одат ин аст,ки ҳар чизи навро бо мушкилӣ ва эҷоди монеъа қабул мекунем,аммо шоири мо аз ин шуҳрату матраҳ шуданҳо орист ва табиати мағзҳои мутафаккир ҳамин аст:ибтикору халлоққият ба харҷ медиҳанд ва дигар корро дунбол намекунанд,яъне инҳо рисолати худро дар арсаи адаб ба ҷо оварданд.Аъзами Хуҷаста бо ин иқдом дарвоқеъ муҷассамаи худро гузошт.Чашмаи зулоли ў дере нагузарад,ки ба дарё табдил шавад ва ҳарчанд пеши ин дарё сангу харсангу хасу хошок андозанд ,аммо хислати дарё ин аст,ки дар вуҷудаш ҳазор тўфону туғён ба по мекунад,мавҷе сари мавҷи дигарро мехўрад,роҳашро ҳамвор мекунад ва равон асту соҳилнишинонро ба тапиш вомедорад ва равон аст ҷовидона,ҷовидона.

Шоҳмансури Шоҳмирзо,

шаҳри Теҳрон.

9 июни соли 2011

«ҲАР САТРУ ҲАРФУ ВОЖА БОЛ ШУД…

Сурайё ҲАКИМОВА

Чанд андеша аз ҷозибаи ҳунарии ашъори Аъзами Хуҷаста

Шоир як нафаре ҳаст, ки бо истеъдоди фитрӣ, бо мутоилаи касрат ва таҷрибаи ҳаёт, мушоҳидаҳои андешаварзонаи амиқ метавон дар бисёре аз маворид бо андешаҳо, андӯхтаҳо ва дар натиҷа бо гуфтаҳои хеш ба ҷомеа таъсир гузошта бошад. Яъне, шоир аз нафарони пешгоми ҷамъият аст, нафаре аст, ки гузаштаро ба имрӯз ва имрӯзро ба фардо пайванди азалӣ медиҳад. Бори ин гуна масъулиятро ба дӯш гирифтан саҳлу содда нест ва ҷиддияти хос, дар баробари ин маҳорати хуби гӯяндагиву нигорандагиро тақозо дорад. Ба ҷо овардани ин рисолат ба ҳама шоирон муяссар мешавад. Ва муваффақ ҳамон шоире аст, ки гӯянд, ашъори ӯ хонданӣ ва мондагор аст. Ҳамзамон шеъри шоир он вақт хуб аст, ки мӯҳтавояш ҳис ва андешаро созиш дода тавонад. Хонадаи муосир дар шеър эҳсоси зиёдро намепазирад. Маълум аст, ки дар эҷоди ҳамагуна шеър шоир набояд ба шахсият ва эҳсос дода шавад, дар баробари ин андешаҳои хушку холиро вориди шеър кардан низ мувофиқи мақсад нест. Тасвирҳои дилпазир ва тозаву ноб асоси бурди бадеияти шеъранд. Воқеан, тасвир мӯҳтавои ҳамагуна шеърро муқтадир, назаррасу муассир ба ҷилва медиҳад. Мусалламан, барои инъикоси мӯҳтаво тасвир бояд расову пурра бошад ва мӯҳтаво ҳис ва андешаро ба ҳам созиши зебо диҳад. Шеъре, ки дар он эҳсос аз мӯҳтаво бартарӣ дорад ва ё мӯҳтаво муқаддамтар аз эҳсос аст, ҳеҷгоҳ дархури ниёзҳои хонанда шуда наметавонад. Бояд тазаккур дод, ки созиш додани эҳсос ва андеша дар шеър кори саҳл нест ва гоҳе шоирон дар эҷоди шеър танҳо ба эҳсос ва ё танҳо ба андешаҳои хеш пойбанд мегарданд ва дар натиҷа шеъри эҳсосӣ ва ё ин ки шеър-андеша офаридаанд. Албатта, шеъри хуб бидуни эҳсос эҷод намешавад, вале аз ҳад зиёд эҳсосӣ будан дар шеър ба бинои мӯҳтаво осеб мерасонад. Вақте шоир ба эҳсос дода мешавад аз паи суханпардозӣ меравад, дунболи тавсиф ва ё танқиди болохонадор равона шуда, аз инъикоси воқеӣ дур мемонад. Тасвир зери суханпардозӣ ва эҳсосҳои муаллиф ноаён мемонад, қимати аслии хешро гум мекунад. Ҳар шоире, ки ҳис ва андешаи хешро ба созиш оварда, шеър сурудааст, миёни хонандагон маҳбубияти бештареро соҳиб гаштааст.

Аъзами Хуҷаста, ки имрӯз дар адабиёти муосир чун шоири пешгом шинохта шудааст, кӯшиш дорад паи иҷрои ҳамин рисолат бошад. Метавон гуфт, ӯ низ дар шумори шоироне аст, ки тавониста дар шеъраш ҳис ва андешаи шоиронаро созиши зебову хуб диҳад.

Воқеан, дар шеъри зер созиши эҳсос ва андеша бармало мешавад:

Баъд аз ин манро баред бар пои дор

Ё ки зинда бифканед бар чоҳи тор

На азизон!

Ман наям Ҳаллоҷи сонӣ

Ё Азизи пири Канон

Ман фақат ин ҷо гунаҳкорам

Ки будам … дар хилвати шаҳзодаҳо

Зери по бинмуда аслу суннати озодаҳо

Аз Худову худ буридам

В-он чӣ медидам нагуфтам

Он чӣ мегуфтам надидам!

Дар ин суруд шоир хулосаҳои зиндагонӣ ва ҷанбаи иҷтимоии андешаҳои хешро бо эҳсоси ҷолиб дар андешаи тоза ба хонанда мерасонад. Шеърияти шеър низ риоят шудааст. Яъне, созиши ҳис ва андеша мушоҳида мешавад, ки пеш аз ҳама бурди ин шеър аст. Мусаллам аст, ки чигунагии ҷанбаъҳои ҳунарии шеър пеш аз ҳама ба иқтидори ҳунарии ҳар шоир алоқаманд аст. Ва маҳорати тасвиргарии шоир муайянгари дараҷаи ҳунари ӯст. Таваҷҷӯҳи беш ба тасвирҳои тоза, дар қолаби таркиб ва ташбеҳҳо ғунҷонидани маъниҳои баландарзиш, диди тозаву тахайюли ҷолиб омили муҳимтарин дар таъмини бадеияти шеър аст. Чунончи:

Ало шукуфаҳо ва сабзаҳо

Дилам ки чуз фиреби нокасон надидааст

Зи ҳарфҳои ину он рамидааст

Ва мурғи эътимоди лонаҳои чашми ман паридааст…

Хонанда тавассути тахайюл ва тасвирҳои шоир дар оғоз, авҷ, анҷом ва хулосаву натиҷаи мӯҳтавои ашъор ҳузур пайдо мекунад. Ин аст, ки ҷанбаи ҳунарӣ дар ҳамагуна шеър аз аносири муҳиму созанда ба ҳисоб меравад ва тахайюли шоир дар офариниши шакли зеҳнии шеър нақши муайян дорад. Агар шакли зеҳнии шеър хубу олӣ бошад, зоҳири он низ дилпазир хоҳад буд. Зебогии шакли зеҳниву зоҳирӣ дар ғазали мазкур эҳсос мешавад:

Ба чашми нимамасти худ ба ман нигоҳ мекунӣ

Маро ба ғамза мекушӣ, чаро гуноҳ мекунӣ?

Дар ин замона хандаро ба дорҳо кашидаанд,

Ту ханда медиҳӣ ба ман, чӣ иштибоҳ мекунӣ.

Чу мерасӣ ба хилватам, ба лутфи бӯсаҳои худ

Вуҷуди хастаам пур аз ҷалолу ҷоҳ мекунӣ

Ба марзи боғи пайкарат ба бӯса гул шинондаам

Ҳанӯз дар хаёли ман ту «оҳ оҳ» мекунӣ

Намешавӣ ту ёри ман, вале ба ишқи шарқиат

Ба шеъру ёди руйи худ маро никоҳ мекунӣ

Маликаи ғаюри ман! надорӣ бим аз касе

Ба тахт мешинониям, маро ту шоҳ мекунӣ

Решаи тасвири ин ғазал сероб аст, ба вижа тасвири «Дар ин замона хандаро ба дорҳо кашидаанд», «Ба марзи боғи пайкарат ба бӯса гул шинондаам», «Ба шеъру ёди руйи худ маро никоҳ мекунӣ» тозаву шунидаанист.

Маълум аст, ки таснифи шеъри форсӣ асосан дар заминаи қолабҳо сурат мегирад. Таҳаввули қолаб дар ҳамбастагӣ бо дарунмоя, вазн, сабк ва ҷанбаҳои ҳунарӣ сурат мегирад. Ва дар қолабҳои суннатии муосир ҷанбаи ҳунарӣ бештар ба сурати мушаххас ворид мешавад. Хонанда метавонад, ки тавассути мӯҳтаво ва натиҷагириҳои шоир ба хулоса ояд.

Мушоҳидаҳо нишон медиҳанд, ки ғазалҳои шоир дар инкишофи шеъри муосири тоҷикӣ нақше гузоштаанд, зеро дар тарзи баёни маънӣ, сувари хаёли шоир ва диду тасвирҳои шоиронаи ғазалҳои Аъзами Хуҷаста тозагиву таҳаввул ва оҳанги замон эҳсос мешавад:

Ёди ту хоби ман рабуд, имшаб чу шабҳои дигар

Бар ман дари рӯё кушуд, имшаб чу шабҳои дигар…

Ё ғазали дигари шоир бо чунин матлаи зебо оғоз мешавад:

Он нафаси биҳиштӣ, ки дар тани ту гудохтам,

Одами дигар шудам, олами дил шинохтам.

Андешаҳои ирфонии шоир низ дар қолаби ғазал тобиши зебо ёфтаанд ва шоир мегӯяд:

Ин ҷо ману танҳоӣ шабҳо ҳама шаб ё ҳу,

Аз ҳаҷри рухони дӯст афсӯс ба лаб ё ҳу.

Ин мулки харобистон як пораи ин кайҳон

В-ин чарх чу ман ҳайрон фатода аҷаб ё ҳу…

Ба офариниши шеъри хуб танҳо мазмуни олӣ кифоят намекунад ва гарчанде асоси шеър маънист, баёни зебову муассири мӯҳтаво комилан ногузир аст. Ин зарурати шеърӣ пеш аз ҳама тасвири хаёл ва забони шеър аст.
Муҳаммадалии Аҷамӣ шоир ва муҳаққиқ бар он бовар аст, ки «саҳми бадеият ва саҳми тахайюл дар ҳунари шеър аз ҳам фарқ мекунад. Бадеият, яъне нигариши тоза, мӯҳтавои тоза, баёни тоза, ҳарфи тоза дар халқи шеър аст… ва шеъре, ки бо бадеияти шурӯъ мешавад ва дар бадеият тамом меёбад, аз беҳтарин шеър аст».

Шеъри Аъзами Хуҷаста саршор аз чунин бадеият ва тахайюл аст. Ва худи ӯ низ мегӯяд:

Шеър шоир мешавад
Вақте ту бо сеҳри сухан
Байтҳои ноб иншо мекунӣ.
Шеър шоир мешавад
Вақте ту бо наҷвои гул
Розҳои сина ифшо мекунӣ.
Шеър шоир мешавад
Вақте ки ту
Медиҳӣ бар вожаҳо умри абад
Ҳарфҳоро солики дунёи мантиқ мекунӣ
Менавозӣ пайкари эҳсосҳо
Ишқро бар ошиқон шайдову ошиқ мекунӣ.

Дар шеъри дигараш шоир бо ҳамингуна бадеият мегӯяд, мехонем:

Ин зимистон табассум дар лабони духтарон сармо хӯрд
Ва эҳсос дар коби чашмҳо тагарг шуд
Ва шушаҳои яхӣ дар ҷангалҳо барг шуд

Кош ин барфи охирин бошад
То сабри гандида
Дар пайванди нур ва гармӣ об шавад
Ва дар шохаҳои хушкида
Гушвора хандаи офтоб шавад.

Дар шеъри фавқ ҳар мисра намоде аз тасвир дорад ва дар шеър воқеан ҳам нигариши тоза, мӯҳтавои тоза, баёни тоза, ҳарфи тоза ба назар мерасад. Яъне тобиши ҳунарии шоир хеле ҷилои хубу хуш дорад.

Бо дарки ҳамин нукта метавон гуфт ба вусъати ҷанбаи ҳунарии шеъри Аъзами Хуҷаста ҳузури вижагиҳои зерин низ таъсири мусбат гузоштааст:

1.Ҳузури фаровон ва истифодаи ҳунармандона аз санъати бадеӣ:

Тасвирҳое, ки бунёдашон ташбеҳ аст дар ашъори шоир зиёд ба чашм мехӯранд.

Ҳузури фаровони санъати ташбеҳ ва эҷоди ҳунармандонаи ин санъати бадеӣ дар ашъори шоир лоиқи таваҷҷӯст. Маълум аст, ташбеҳ навъҳои гуногун дорад ва дар адабиёти муосири тоҷикӣ «ташбеҳи равшан», «ташбеҳи пӯшида», «ташбеҳи акс», «ташбеҳи баробар», «ташбеҳи таркибӣ», «ташбеҳи тафзилӣ»-ро фарқ мекунанд. Дар осори шоир ҳамаи навъҳои ташбеҳ барои офариниши тасвир хидмат кардааст. Ташбеҳҳои шоир хубу хотирмон ва хеле ҷолиб ҳастанд. Шоир бо маҳорати хос андешаҳояшро ба василаи ин навъи санъати бадеӣ ба хонанда расонидааст. ӯ мегӯяд:

Маро шукуфаҳо ба боғҳо садо занд.

Ва сабзаҳо ба роғҳо садо заданд

Вале дили шикаставу ғамини ман

Ки аз фиреби лолаҳо рамида буд

Ба даъват эътибор накард

Ва аз насими навбаҳор мегурехт

Зи банди кӯҳу дараҳо

Чу обшор мегурехт

Ҳамчунин шоир ба василаи ташбеҳ чунин тасвир мекунад:

Шамими ёди дилбаре чу атри ахтарон

Ба мӯя мӯяҳои олами сукути ман давидааст.

Дарахти бенави пайкарам ҷавонаҳо зада, ба шоху барги тар

Навиди сабз буданам дигар зи боғҳо расидааст

Далоил бар он бовар мерасонанд, ки шоир санъати ташбеҳро барои муассирии андешаҳои хеш низ ба кор бурдааст. Масалан, дар мисраҳои зер санъати ташбеҳ дар баробари василаи тасвирсоз буданаш дар муассир сохтани маънӣ низ хидмат кардаааст:

Бо бӯи сифлагон шуда олуда муаттар баҳори ту

Инак муроди ишқ маҷӯ аз дили кавир.

Ё дар шеър (зулол)-и дигар ба василаи ташбеҳ муассирии калом ин гуна таъмин шудааст:

Ҷоми Ҷам лабрез шуд

Рустами достон зи ҷо нимхез шуд

Ибни Сино дар Бухоро набзи беморе гирифт

Нолаи най шуд ба по чун ҳалқае дар гӯшҳо овез шуд

Ҳофизи Шеърозу Саъдӣ масти ашъори Камол

Лаҳзае қалби замон Табриз шуд

Кафши ман Шабдиз шуд.

Тасвире мондагор ва устодонаро дар шеъри Аъзами Хуҷаста шоири эронӣ Абулфазли Додо низ зимни баҳогузории як зулоли шоир таъкид карда, маҳорат ва истеъдоди фитрии ин эҷодкори хушсалиқаро қоил гашта, гуфтааст: « ҷаноби Хуҷаста аз ҷумлаи зулолсароёне ҳастанд, ки саъй дар пардозиш, пироиш ва ороиши калимот дар чунин қолаби ҳассосро дошта ва дар зулоли арӯзӣ ширинии дар суханро ба ҳадди камол мерасонанд ».

Ростӣ пазирои шоир аз сабки ҷадид чун зулол бозгӯи ҷустуҷӯи пайваста ва андешаву нигоҳи тозаи шоир ба шеър ва замон аст. Варна миёни суханварони эронӣ лоиқи таваҷҷӯҳ шудан осон нест. Чунон ки мегӯяд «Эй бародар хуросон аст инҷо. Сухан гуфтан на осон аст инҷо».

Воқеан, ҳузури пайвастаи рӯҳи замон дар шеъри Хуҷаста зиёд эҳсос мешавад. Шеъри ӯ ҳамқадами замон ва меросбари ниёгон аст:

Як замон гашта мункири Хайём

Тахти ҷам фурӯхта бо як ҷом

Карда шаҳри Хуҷандро гумном

Муддате шармсор гардидем

Дар ашъори шоир ҳузури санъатҳои лавзиву маънавӣ, мавзунии оҳанги калом, тасвири расои байтро таъмин намудаанд. Дар як байт истифода намудани чандин воситаи тасвир низ аз маҳорати нигорандагии шоир дарак медиҳад, яъне тасвир, тахайюл ва диди шоирона дар сурудаи зер василаи баёни мӯҳтаво нест, балки мӯҳтаво дар тахайюли шоир ҳал мешавад. Дар ин шеър хонандаро тахайюли озоди офаранда ва тасвир, ки ба василаи санъатҳои бадеӣ ва ҳузури унсурҳои дигар эҷод шудааст, мутаваҷҷеҳ мекунад:

Дар шабе, ки осмони шаҳри мо

Моҳро гум карда буд

Пардаи торикӣ бо амвоҷи худ

Кӯчаҳоро холӣ аз ҳаёҳои мардум карда буд

Ман тани танҳо дар ин хилватсаро

Дар миёни ҷодаҳои шабнаво

Таксавори заврақи андешаҳо

Мазраи истораҳо пай мезадам

Дар миёни растаҳои каҳкашон най мезадам

Ногаҳон дар лобалои ин зуҳури камназир

Аз карони хаймаи гадруни пир

Дидам ин ки моҳи дар ҳоли сафар

Дар барии ман буд ман бехабар

Тасвирҳое, ки бунёдашон бар санъати бадеии ташхис аст дар таъмини бадеияти офаридаҳои Аъзами Хуҷаста нақши боризро соҳибанд.

Чунон ки таъкид шуд, ҷозибаи шеър ба тозагии тасвир низ вобаста аст. Дар офариниши тасвирҳои тоза мавқеи ташхис, ки сифати инсониро ба ғайри инсонҳо додан мебошад, хеле муҳим аст. Шоир дар офариниши тасвирҳои хеш аксаран ба ибороту таркибҳои хотирмон такя кардааст, ки бунёдашон бар санъати ташхис аст. Ва ба бовар метавон гуфт ин навъи санъат аз ҷумлаи фаъолтарин санъати бадеӣ дар ашъори Аъзами Хуҷаста ба шумор меравад:

Дар коргоҳи соат
Вақт бо панҷаи сонияҳо
Бо тори рӯзҳо, ҳафта мебофад
То
Моҳҳо барои ҳар фасли сол
Либосҳои ба рӯз дошта бошанд

Дар сурудаи зер бунёди тасвири мисраи аввал бар ташхис аст:

Ишқе даруни синаи ман роҳ меравад
Ғаввоси руди дил сӯи моҳ меравад
Ман дар вуҷуди худ бедор мешавам, бубин
Аз ман мане ба сӯи дилам роҳ меравад

дар байти зер мутаваҷҷеҳ мешавем:

Ин «ман»и ман «мо» нашуд, аз худи танҳо нашуд
Чашми дилаш во нашуд, дар қафаси ин бадан

Ҷои дигар шоир санъати ташхисро чунин зебо истифода мекунад ва мегӯяд:

Дарахтон ҳамчунон бо дастони урён
Ба роҳи чӯҷаҳо дар сояи сукут хуфтаанд
Ва интизор дар соқаҳояшон ҷавона задааст.
Ин зимистон таманнои гармӣ
Дар шохаҳои дарахтон ях зад
Ва насими руйидан тӯфон шуд

Ҳамчунин:

Вақте ки субҳ ханда мекард
Ва теғи хуршед пардаи торикиро медарид
Ин абри баҳорӣ буд , ки гиря мекард
Ва зулоли дидагонаш
Гунаҳои заминро мешуст, ки мешуст

Бунёди тасвири ин шеър аз ташхис сероб аст. Мебинем, ки дар ҳар мисра шоир саъати ташхисро тасвири тоза бахшидааст. Ингуна бадеияти хотирмон дар ашъари шоир бо касрати истифодаашон имтиёз доранд.

Чунончи шеъри «Бод меояд чӣ сокит» дар ҳар мисраи хеш санъати ташхисро ғунҷоиш додааст. Тахайюл ва диди модерни шоир дар эҷоди тасвир таъсири нек гузоштааст:

Бод меояд чӣ сокит
Бесадо, хомӯши хомӯш.
Аз қадамҳояш хазоне меналарзад,
Аз нафасҳояш насиме менахандад,
Панчааш дарвозаҳоро менакӯбад,
Доманаш гарду губори кӯчаҳоро менарубад.

Ҳамчунин тасвири ғайриоддии ин мисраъҳо шоиста ба таваҷҷӯҳ аст. Яъне, шоир ба бод хислати ғайриқобил сокит буданро нисбат медиҳад ва мегӯяд «Бод меояд чӣ сокит». Аслан, бод табиатан ором нест, аммо шоир мегӯяд «бесадо, хомӯши хомӯш», вожаҳои ғайриинтизори «меналарзад», «менахандад», «менакӯбад», «менарӯбад» тасвири зеҳнии шеърро хеле хотирмон сохтааст.

Баргҳо чун пару боли хуршед

Бозии бод шуда сӯи ба сӯ

Гӯи дар мотами айёми баҳор

Ашки ахтар бичакад кӯи ба кӯ

Дар байти фавқ санъати ташбеҳ «Баргҳо чун пару боли хуршед» ва ташхис «Ашки ахтар бичакад »дар офариниши тасвири ноб хидмат кардааст.

Тасвирҳое, ки бунёдашон бар санъати талмеҳ аст, хеле ҷолибанд. Шоир мегӯяд:

Биё, гули баҳориям

Суроғи ман бигир, ки фурсати дубора рустан аст

Ва фасли интизори сабзро маҷоли ҷустан аст

Биё, ки Юсуфи умедро зи чоҳ берун оварем

Азизи Мисрро ба дашту ҳомун оварем

Ва хуни лоларо ба гургҳо диҳем

Ки пираҳан зи атри ишқ лолагун шавад

Ва чоҳи кина сарнагун шавад

Шоир дар ин шеър ба василаи санъати ташбеҳ андеша ва тасвирҳои хеле ҷолибу шоиронаро ба қалам медиҳад.

Тарокиби «фурсати дубора рустан», «фасли интизори сабз», «Юсуфи умед» бошад, паҳнои зебои тахайюли шоирро бозгӯ аст.

Дар шеъри дигараш ӯ шоирон зам-зама мекунад:

Фарри Каён пар-пар шуда дар хитаи номоварон
Мадҳе намегӯяд касе аз Рустаму аз Золҳо
Лайлӣ зи Маҷнун хаста шуд, Вомиқ зи Узро дур гашт
Ҳусну малоҳат рафтааст, аз ин хату ин холҳо…

2. Таваҷҷӯҳ вижа ба фалсафа ва ирфон

Ҷаҳонбинии Азами Хуҷаста ва дар ин росто шеърҳояш аз ҷаҳонибинии ирфонии шоир маҷро мегирад. Андешаҳои ӯ дар паҳнои хеш ваҳдати вуҷудро ғунҷоиш медиҳад. Шоир бадин васила ҷаҳони берунӣ ва ботинии худро густариш додааст. Дар шеърҳояш ӯ ба василаи андешаи дунявиву моддӣ аз ҳастиву марг ва ирфон зиёд мегӯяд. Андешаҳои фалсафиву ирфонии хешро Аъзами Хуҷаста дар шеър ҳуввияти тоза мебахшад. Сабкаш низ хосу мустақил аст ва нигоҳи модернӣ зиёд дорад. Чунончӣ шоир мегӯяд:

Аз хона бадар равед
Бошад, ки раведу бар худ оед
Худрову худии хешро ёбед

Дар ин пораи хеле соддаву самимӣ шоир фалсафаи будану худро шинохтанро шоирона ва бо самбули хеле аҷиб ба хонанда пешниҳод мекунад. Мехонем:

«Омаданам рафтан аст, рафтани ман омадан»
Зиндагиам чист,чист? Дору гири мову ман
Ин «ман»и ман «мо» нашуд ,аз худи танҳо нашуд
Чашми дилаш во нашуд, дар қафаси ин бадан
Кушиши баҳри бақо – фалсафаи буданам
Бардагие беш нест ин ҳама бардору зан

Ҳамингуна андешаи фалсафӣ дар мисраҳои зер низ инъикос шудаанд:

Чи сахт аст, чӣ сахт аст,
Барои шохаҳо зи баргҳо ҷудо шудан
Ва сахттар аст барои баргҳо зи ҷамьи шохаҳо ҷудо шудан…………ба зери по шудан

Чӣ сахт аст, чӣ сахт аст,
Барои чашмаҳо зи кӯҳ сарнагун шудан,

Фуру шудан ба коми мавҷҳои руд,
Ва гум шудан

Ҳасрато
К-андар ин оламаки буқаламун
Гиряву ханда дурӯғ
Мурдаву зинда дурӯғ
Ишку ормон дурӯғ
Тавба,тавба
Худи инсон дурӯғ
Ва агар хохи бисози бо кизб
Ту биё вақт бикӯш
Ту биё вақт фурӯш
Зиндагӣ кун
Бардагӣ кун

Ин нигоштаҳо дунёи ботиниву андешаҳои фаслафии шоирро равшан бозгӯ шуданд.

3. Таваҷҷӯҳи вижа ба масоили иҷтимоъ

Мусаллам аст, ки инсон бидуни зиндагии иҷтимоӣ наметавонад ниёзҳои моддӣ ва маънавии худро бартараф кунад ва бидуни он аз тайи ҳатто ибтидоитарин дараҷоти камол ва тараққии худ оҷиз мемонад. Ин аст, ки масоили иҷтимоии рӯзгор наметавонад ба шеър ворид нашавад. Бал ҷанбаи иҷтимоъ аст, ки мӯҳтаво ва маъно ва ҳатто тасвири шеърро ба таҳрик меорад. Дар шеъри иҷтимоии шоири оташинсухан андешаи адолати иҷтимоӣ муқаддамтар аз ҳама чиз аст. Олами андешаҳои шоир тунду тезасту хулосаҳояш қатъӣ ва тасвирҳояш бесобиқаву монданӣ. Барои баёни ақоид ва эҷоди шеър Аъзами Хуҷаста дар ашъори суннатӣ ва ҳам дар сурудани “шеъри нав” ба истилоҳ “шеъри нимоӣ ”, ҳамзамон сабки ҷадиди зулол маҳорати беандоза дорад. Хуҷаста дар роҳи эҷод ва барррасии масоили иҷтимоӣ ҳамеша баҳри дарёфти ҳақиқати зиндагӣ гом мебардорад. Воқеан, бардоштҳои сиёсиву иҷтимоии Аъзами Хуҷаста, ҳунар ва маҳорати нигорандагӣ, ҷаҳонбинӣ ва ошноӣ бо тамаддун ва адабиёти ҷаҳонӣ ба шоир имкон дод, ки зимни эҷоди тасвир, самбулҳову тахайюлоти хеш ҳақиқати бартар аз худи шеър, воқеият ва ҷанбаи иҷтимоиро ташхис диҳад ва ба созиши иҷтимоёт ва хусусиятҳои шеърӣ мусоидат намояд. Чунончи дар шеъри зер шоир мегӯяд:

«Хаста шуд таърих аз такрорҳо»
Хаста шуд уштур ба зери борҳо
Корвон дар нимараҳ раҳгум бизад
Сорбон мардуд шуд аз ёрҳо
Ваьдаро дигар харидоре намонд
Холй шуд аз муштари бозорҳо
Охирин тарфанд ин айёши пир
Руз бо тасбеҳу шаб-зуннорҳо
Ғофил аз он мисли ин «навхочагон»
Дида олам борҳову борҳо
Мерасад акнун садои Офриҳо
Кас наметарсад зи ҳабсу дорҳо
Руҳи озодй чу як эҳёгаре
Қад алам бинмуда аз оворҳо

Агар мутаваҷҷеҳ шавем, дарк мекунем, ки дар ин шеър ҷанбаи иҷтимоъ ва тасвир яке дигареро пурра месозанд. Ҳадафи аслии шоир дар ин шеъри иҷтимоӣ баёни мӯҳтавоест, ки баррасии чандин масоили рӯзро дар хеш ҷой додааст. Яке аз бурдҳои ин шеър низ дар он аст, ки ба шоир даст додааст, чандин мазомини иҷтимоиро дар ҳошияи як шеър ҷойгир кунад. Тасвир ва тахайюли шоирона ва маҳорати офарандагии шоир дар нигориши мӯҳтавои олӣ мавқеи муҳиму созандаро соҳиб аст. Сувари хаёли шоир низ фалсафаи хуби зиндагиро инъикос мекунад. Ҷолиб он аст, ки сурати зеҳнии шеърро шоир бо истифода аз тасвир ва тахайюл хонданӣ намудааст, ки аз вусъат ва паҳнои андеша ва тафаккури шоир дарак медиҳад.

Дар шеъри «Дар моварои ёс» андешаҳои иҷтимоӣ ва вазъи замон (бахусус даҳаи охириқарни ХХ) чунин тасвир шудааст:

Тоҷикистон, Тоҷикистон

Кишвари афсонаҳо

Ҳолиё вайронаҳо рамзи бақоят гаштаанд

Бехудоён нохудоят гаштаанд.

Тоҷикистон, Тоҷикистон

Махсари эҷодҳо…..

…. Эй ба ёди Оли сомон

Модаронат синабирён

Кудаконат ашкрезон

Орифонат зору ҳайрон

Сад дарего…

Мӯҳтавои шеър баёни ҳодисоти замон, бесарусомонӣ, беҳуввиятӣ, теша бар решаи хеш задани миллати тоҷикро дар даҳсолаи охири асри ХХ дарбар мегирад. Мебинем, ки мӯҳтаво хеле иҷтимоӣ аст, ҳатто иҷтимоитар аз шеъри ибтидои асри бистум. Унсурҳои тасвир, истифода аз санъатҳои бадеӣ ба шоири нуктасанҷу борикбин имкон додааст, ки латофати шеъри иҷтимоиро нигоҳ дорад ва шеъраш ба асолати шеър ҷавобгӯ бошад.

Василаи баёни мӯҳтаво-тасвир дар порчаи мазкур ғайримунтазира аст. Маҳз ҳузури тахайюл ва тасвири воқеаӣ бадеияти шеърро афзун намуда, таъсирнокии шеърро бештар намудааст. Диди шоирона аз диди иҷтимоӣ маҷро гирифтааст. Дар ин шеър бадеияти кулли шеърро ҷудо аз матни шеър омӯхтан нашояд, зеро шакли зеҳнии бандҳои шеърӣ ҳаракати мӯҳтаво, якпорчагӣ ва ваҳдати маънӣ алоқаманд ба ҳамдигаранд. Бояд қайд намуд, дар чунин тарз офаридани маъниро дар шеърҳои Аъзами Хуҷчаста зиёд дучор меоем. Дар шеъри «Дар моварои ёс» дарди миллату меҳан бозгӯ шудааст.

Шоир зиёд ба масоили иҷтимоӣ таваҷҷӯҳ дорад. Таваҷҷӯҳи шоир ба гунаест, ки ҳатто дар тасвирҳои хеш ҷанбаи иҷтимоиро истифод мекунад. Масалан да зулоли мазкур шоир тасвир мекунад:

Меҳр

Дар қалби мо

Ҷавона мезанад

Қарордоди ишқро

Ману ту бо нигоҳи гарми худ

Таъйид карда будем

Ва бӯсаҳои мо

Дар ин санад

Мӯҳр

Маълум аст, ки дар зиндагӣ ҳар муносибат ва қарордоде таъйид карда мешавад ва ҳастии мӯҳр воқеаияти қарордодро таъкид мекунад. Ин ҳаводиси зиндагӣ ва иҷтимоиро василаи тасвир дар шеъри зулол интихоб намудани шоир тахайюл ва маънии ин нигоштаро нобу шуниданӣ сохтааст. Шоир мегӯяд, мо қарордои ишқро бо нигоҳи гарми хеш таъйид кардем. Ва боз илова мекунд ва бӯсаҳои мо дар ин санад мӯҳр. Бо вожаи «меҳр» оғоз ва калимаи «мӯҳр»(ду вожаи аз лиҳози оҳанг наздик) анҷом ёфтани тасвир низ ба нигоҳи мудернии шоир ишорат мекунад.

Дар зулоли «Чӣ шуд» низ ҳамингуна тасвиру тахайюл мушоҳида мешавад.

Сигор лаб гирифт

Паси хилвате бар абри шаб гирифт

Озод карда халқа ҳалқа дуд дар осмон

Гӯё ба ҳабси оҳ дарафтоду зи дил сӯзу таб гирифт… ва мисли ҳамин зиёданд тасвирҳои шоирона.

Ҳамзамон бояд гуфт, ки шоир дар офариниши шеър ба ҷуз тахайюл ва тасвир ба таркибсозиву маъниофаринӣ ва мусиқии шеър низ таваҷҷӯҳ дорад:

Биёву аз вуҷуди ман хазонро бирон

Баҳорро биёвару канори ман бимон

Биёву накҳати баҳориро ба қалби ман бирез

Ва хайли яъсро, ки ҳастии маро асир кардааст

Маро даруни жолаҳои ҳарза пир кардааст

Зи ман зудо

Ҷавонаҳои эътимоду эътиқодро дубора рӯҳи ишқ биде(ҳ)

Дами масеҳие бизан

Маро зи «ман» бикун ҷудо

Муҳимтари омиле, ки дар шеъри мазкур боиси таваҷҷӯҳ хонанад мешавад, мусиқии калом аст. Тарокиби аҷиб «Баҳорро биёвару канори ман бимон»,«даруни жолаҳои ҳарза», «ҷавонаҳои эътимоду эътиқод» ва маънии соддаву самимӣ савтияти каломро пурра мекунанд.

Ҷои дигар мусиқии калом ингуна ба тасвири мисраи зер таъсир расонидааст:

Ҳамсояи мо шеър намехонаду лек
Қонуну фани зулол медонаду лек

ё ҳам чунин шоир менигорад:

Маро ту сарзаниш макун,
Ки сарнавишт сарзаниш намешавад.
Чаро ки сарнавишт дар сиришт ҳақ шуда,
Барои ҳастӣ дар сиришт
Маҳак шуда
Ба шеърҳо ишораам макун,
Зи дурҳо назораам макун.
Дигар маро марон,
Маро бихон,
Ба морҳои бозуят ба беди пайкарам бипеч,
Дигар ҳеч,
Дигар ҳеч,
Дигар ҳеч!

Дар ин шеър ҳузури касрати ҳамсадоҳои «с», «ш», «ч» дар хушоҳангии оҳанги дарунии мисраъҳо таъсири мусбат гузоштаанд. Вожаҳои «сарзаниш», «сарнавишт», «сиришт» мусиқии шеърро таъмин кардааст. Ин ҳунарварӣ аз мухтассоти вижаи забонии шоир далоил аст.

Шеъри «Биё, гули баҳориям» низ аз лиҳози мусиқияти калом хеле дилнишин аст:

Биё, гули баҳориям

Маро ба боли бодҳо нишон

Зи ёли ёдхо раҳон

Ки хаста шуд дилам зи хотирот

Ки дар замирашон ба ҷои зиндагӣ мамот

Ҳама пур аз дареғу нолаанд

Чу киштиҳои по ба гил

Ки «оҳ» нохудояшон

Ба ҳукми як зуболаанд

Биё, гули баҳориям

Биё, ки дер мешавад

Биё, ки шохаҳои сарви интизор

Ба сина тир мешавад

…Хуҷаста пир мешавад

Аз чунин назари иҷмолӣ ба ашъори Аъзами Хуҷаста метавон матлабҳои зеррро натиҷабардорӣ кард:

Аввалан бояд эътироф кард, ки шеъри Аъзами Хуҷаста тозатарин тамоюлҳои шакливу мавзӯӣ ва ҳунариро пазируфтааст. Ва ин омилро метавон аз ошноии бештари шоир бо адабиёти қадиму муосир ва шиносоӣ бо шеъри ҳамзабонон маҳсуб донист.

Сониян, дар ин замина талошҳои худҷӯиву худшиносӣ ва пазироӣ аз дастовардҳои ашъори классикӣ ва шеъри муосир аз ҷониби Аъзами Хуҷаста лоиқ ба таъкид аст.

Солисан, омили дигари таҳаввул ва бурди шеъри ӯро метавон ба таъсири вижаи муҳити адабии эронӣ нисбат дод, ки шоир зиёд аз онон баҳрабардорӣ мекунад.

Робеъан, ҷустуҷӯҳои шоир тадриҷан ба шеъри ӯ сабку услуб ва бофти тозатаре овардааст. Яъне, шоир пайваста дар ҷустуҷӯ ва бозёфти шоирона аст.

Охиран бо ин ҳама далоил метавонем бигӯям, ки дар дарозои ҳунармандиаш дар ҷодаи шеър, ки чанд даҳсоларо ба пай дорад, шеъри Аъзами Хуҷаста андак-андак шакл гирифт ва имрӯз мақбули аҳли завқу сухан аст, ҳаводорони хешро дорад ва саҳмгир аст дар таҳаввули шеъри муосири тоҷик.

ҶӯШИ ЧАШМАИ ЗУЛОЛ

Чанде қабл дар Эрон шакл ё сохти ҷадиди шеър бо номи «Шеъри зулол» бо ибтикори шоири хушзавқи эронӣ Абулфазли Додо арзи ҳастӣ кард. Ин навъи шеър дар рӯзи 2-юми баҳманмоҳи соли 1388- мутобиқ бо 22-юми январи соли 2010 мутаваллид шуд. Ин шеър дар баробари сохторҳои классикии шеър ва шеъри сафед ё озод вориди адабиёти форсӣ шуд .

Ин иттилоъро аз сомонаи интернетӣ хонда будем ва чанде пас ҳамчунон хабари хуш расид, ки Аъзами Хуҷаста шоир ва рӯзноманигори тоҷик  аввалин маҷмӯаи зулолҳои хешро пешкаши ҳаводорони шеъри ноби форсӣ-тоҷикӣ гардонид. Маҷмӯа  зери унвони «Чашмаи зулол» аз тариқи нашриёти «Оҳанги қалам» бо теъдоди 1000 нусха, дар шаҳри Машҳади Ҷумҳурии Исломии Эрон ба нашр расид ва  шеърҳои сабки зулоли Аъзами Хуҷастаро фаро мегирад. «Чашмаи зулол» дуввумин маҷмӯаи  шоир аст, ки дар Ҷумҳурии Исломии Эрон ба табъ расидааст. Шоиста ба ёдоварист, ки дар соли 2002 интишороти «Домина» маҷмӯи ашъори ӯро таҳти унвони «Соярӯшан» ба чоп расонида буд. (далее…)

در مزار مادر


از صفحه 86 « چشمه زلال »

(اولین کتاب شعر زلال اثر آقای دکتر اعظم خواجه اف خجسته از تاجیکستان)

در مزار مادر

(زلال قافیه دار پیوسته)

تـو را آغـوش می گیرم

و آنجا می روم از هوش، می میرم

درین دنیـا بــــه غیــر از تربت پاک تــو ای مــادر!

ز هرچیزی که بود و هست دلگیرم

و از این زندگی سیرم

نگر چون سخت مغمومم!

درین دنیا ز خود هم بی تو محرومم

پـدر رفت و تـو رفتـی و صفـا از خـانـه ی مـا رفت

تو گویی در جهان بر غصّه محکومم

عجب تنــها و مظلـومم (далее…)

سخني چند در باره کتاب آقای خجسته

گیتا تاجبخش

اعظم خجسته

در آستانه سالروز معرفي زلال به عنوان قالب و سبك جديد در عرصه شعر و ادب، كتاب «چشمه زلال» اولين كتاب چاپي در اين قالب به قلم اعظم خجسته شاعر خوشكلام تاجيكستان به چاپ رسيد. كتاب با مقدمه دادا بيلوردي شاعر خوشبيان تبريزي آغاز مي شود كه اين مقدمه در حقيقت معرفي زلال به عنوان يك قالب و سبك جديد عالم شعر و ادب مي باشد. مي توان گفت كه اين كتاب يك راهنماي خوب براي آن دسته ازعلاقمنداني است كه مي خواهند در سبك زلال قلم خودرا امتحان كنند.خواننده ي «چشمه زلال» بعد از آشنايي با قالب و سبك زلال، به زلال هاي آقاي خجسته مي رسد كه تعدادشان 40 مي باشد. اولين زلال شعري با نام «معراج» و زلال چهيلمين «شب قدر» است. اين همه بدون اغراق خواننده را به انديشه وا مي دارد و همين احساس كنجكاوي اين نيز حقيررا مجبور كرد به مولف كتاب رجوع كنم.در يك تماس تلفني از آقاي خجسته خواهش كردم به چند سوال در اين زمينه پاسخ بدهند. ايشان لطف كردند و پذيرفتند. بعد از آن كه چند باراين مكالمه را گوش كردم، تصميم گرفتم فشرده آن را در اختيار دوستان در كوچه شعر نو قرار دهم. آقاي اعظم خواجه اف (خجسته) از اعضاي فعال شعر نو هستند و براي اين كوچه جاي افتخار است كه نخستين كتاب در سبك زلال متعلق به قلم عضو اين كوچه با صفا است.
و اينك پرسش و پاسخي كه با آقاي خجسته داشتم:
— بفرماييد كه ايده چاپ كتاب چه گونه پيدا شد؟
— در اول قصد چنين كاري را نداشتم، منتظر بودم تا به اصطلاح تكليف اين سبك مشخص شود و صاحب نظران و پژوهشگران ابراز نظر كنند.اما جدا از اين، زلال به من خيلي خوش آمد، زيرا در برابر آن كه دست شاعررا باز مي گذارد، تكاليفي نيز براي شاعر تعيين مي كند و به عروض پايبند است.به بيان ديگر هم به شاعر امكان مانور مي دهد و هم وادار به رعايت مقررات وي‍ه اي نيز مي كند.شاعررا به كوتاه بياني دعوت مي كند، تا انديشه ي خودرا در يك قالب هم در ظاهر و هم در مضمون زيبا و دلنشين، بيان كند. روز 3 بهمن 1388 من اولين زلالم را با نام «زلال انديشه» انشا و روز ديگر در انترنت منتشر كردم. و همين طور مي نوشتم و هر بار از آقاي دادا، دوست خوبم كمك مي گرفتم. بعد از سفر به تاجيكستان در تابستان گذشته، مشاهده كردم كه تعداد كثيري از شاعران جوان و حتي با سابقه، به زلال علاقه پيدا كرده اند، اما منبع به خط سريليك در اختيار ندارند، تا بيشتر آگهي پيدا كنند.آن وقت بود احساس كردم نياز به كتابي در اين زمينه وجود دارد.البته قبل از اين همه دوست و همكارم بهروز ذبيح االله، از شاعران و پ‍وهشگران صاحب نظر تاجيكستان مرا ترغيب به زلالنويسي و چاپ كتاب كرده بود. با دوست گرامي جناب دادا تصميمم را در مورد چاپ كتاب در ميان گذاشتم. همين طور «چشمه زلال» ظهور كرد و دارد جاري مي شود.
— چرا «چشمه زلال» و چرا چهل زلال؟
— زلال اصولا از چشمه منشا مي گيرد و ديگر اين كه در روستاي «خودگيفِ سايه» زادگاه بنده چشمه اي با نام «چشمه ي شاعر» است، كه همه ساله در بهار فقط چند روز جاري مي شود و روايت مي كنند كه هر كس از اين چشمه بنوشد، شاعر مي شود. واژه ي «چشمه»- را از اين جا گرفتم و وا‍‍‍ژه ي «زلال»- را از ايران.اما «چل» منشا متعددي دارد و فقط هميت را مي گويم كه «چله نشستن» مسير تعالي در برخي سلوك است و «زلال» بايد كمال يابد.من قبول دارم كه در اين مجموعه شعرهاي بنده هرگز نتوانسته اند توان و ظرفيت هاي «زلال» را معرفي كنند.اين كتاب يك راهنما براي ديگران، به ويژه در تاجيكستان است.
— از قالب زلال استقبال چندان گرمي به عمل نه آمد، گذشته از اين برخي شديدا آنرا محكوم كردند. فكر مي كنيد ورود كتاب شما به بازار چه پي آمدي خواهد داشت؟
— من تقريبا همه نظرات منتشره در سايت «شعر نو» در مورد زلال را خواندم.اين جا وظيفه ام مي دانم از جناب آقاي صادقيان براي مطلبي كه باب بحث در مورد شعر زلال را باز كرد، تشكر كنم.ميدانيد، براي من مهم نيست اين سبك از طرف كه ابداع شد، كه آنرا معرفي كرد. يعني بنده هيچ پيوندي به جز تماس انترنتي، با آقاي دادا ندارم.ما دوستيم، همچنان كه با بسياري از اعضاي اين كوچه دوستم.من در مطالب منتشر شده طوست افراد مختلف در مورد «زلال»، نظري كه از مسير منطق، منصفانه و با دليل هاي علمي ارائه شده باشد، نديدم.برداشتم اين است كه نفي زلال بيشتر به روابط بين افراد برمي گردد.به بيان ديگر، اين جا كاربرد حكمت «منگر كه مي گويد، بنگر چه مي گويد»، به گونه ي ديگر بود:»بنگر كه مي گويد، منگر چه مي گويد».البته هر كس در بيان ديدگاه مختار است، ولي نبايد زحمت ديگران را ناديده گرفت و با گفتن اين كه: «چند نفر كه زلال مي نويسند، حرفي براي گفتن ندارند»، ديگران را محكوم كرد.اين حرف را عمدتا آن عزيزاني گفتنمد كه هنوز يك غزل يا رباعي و بيت در قالب قافيه نگفته اند و با سر هم چيدن واژه ها كه گاهي از ديگران «كپي» مي كنند، به اصطلاح شعر مي نويسند. يا اين كه با كار گرفتن از كلمه و عباره هاي «مدرن»، «غزل مدرن» خلق مي كنند. كاري ندارم، اما محكوميت هارا قبول ندارم.اين همه تقريبا تكرار سرنوشت نيما و سپهري است. بعدا ديدم كه منتقدان يوشيچ از اصلي ترين پيروان او شدند.مي گويند: زلال قالب نيست! وقتي اين قالب وجود دارد، آيا مي توان گفت كه «نيست»؟من حاضرم همه انتقادات سازنده را بپذيرم و براي اصلاح خود تلاش كنم و همين انتظاررا نيز دارم.
— آينده «زلال» را چه گونه مي بينيد؟
— من مطمئينم زلال رشد خواهد كرد.شايد امروز برخي موانع مصنوعي در اين مسير وجود دارد، اما آنهايي كه «زلال» را انكار مي كنند، مادام العمر نيستند، بلاخره وجدان هاي بيدار وارد عمل خواهند شد. از تاجيكستان خبر رسيد كه در استان «سُغد»، زادگاه كمال خجندي محفل «زلال» تاسيس شده و علاقمندان اين قالب را مي آموزند. در آينده ما بيشتر شاهد چنين رويداد ها خواهيم بود.
از شم امتشكرم كه وقت خودرا در اختيار بنده قرار داديد.
— سلامت باشيد. بار ديگر از همه عزيزان خواهش مي كنم نظرات خودرا در مورد كتاب اين عضو كوچك «شعر نو» ارزاني دارند.

http://shereno.com/

What is «Zolal»?

What is «Zolal»?

Dear friends and poets. I would like to write a few words about a new style of poetry which is called «Zolal». Although, a lot of people, poets and writers have written too much about this poetry format in Persian,Russian, Tajik but I prefer to write it in English. I as a matter of fact translate the words of the founder of this style Mr Abolfazl Dada. It seems to me it  would be better for  everyone, especially English speaking countries, to get to know about this new style.

What is «Zolal»? , a few words…

Maybe majority have heard a lot about the term «Zolal», and keen on exploring and describing the essence of this style and poetical format.

Zolal» is wide format poetry, in order to drag words in such a format, it requires accuracy, effort and requires much patience .If respected readers surf the Internet world and check the law of «Zolal», they will see that writing poems in such a form is not easy and is not so simple. However, virtuous poets emerged in this sphere that is satisfied for any inconvenience that has been worn away and their impact on world literature is considerable.

The thing that makes it different from other contemporary poems, it is having a unique format and it is being regulated, and even reviewing its format from outer structure and order of the other poems are completely different. So, «Zolal» cannot be a series from different styles and this style is defined as a complete and independent. And it is also defined and its low is written before its birth.

Azam Khujaste

«Zolal» as a defined format of poetry, on the second of January 2010 with principles of the details, along with twenty-three poems and with the example of the research findings was delivered via the Internet to the world of literature. Mr Azam Khujaste is the first poet and practical visitor of this style who welcomed it before anybody. Two days after the birth of Zolal, with a poem in this style he submitted a poem on my blog that showed his talent that can be practically demonstrated on this format. Mr. Khujaste is one of the famous and well-known poets of Tajikistan who is residing at the present time in Iran that we enjoy his words in the wide web. I proudly praise Mr. Khujaste as a talented poet in this field of poetry. His book «Clear well» is the first printed work in the form of Zolal and hopefully in a near future the number of such works will increase.

With the permission of respected readers I review the summary of useful content «Zolal».

General definition of «Zolal»

«Zolal» is a poem that starts step by step equally from low level and split ends in the low point. This type of poem consists of 5 to 11 lines. According to the weight, the longest line of the middle row is called «mother line» and row around it is called «symmetric lines». «Zolal» has two types: (Arooz and free) that there is special definition and principles for each of them.

This is the formula of  Zolal from Mr. Azam Khujaste:

Don’t leave

Don’t go off from my home

Don’t set off from the world of my legend

Don’t corrupt this corner of my paradise

Oh my angel, stay with me don’t go from this shack

I still can fill your fragrance of presence

I’m like a butterfly around you,

Oh, my dearest, don’t leave me

In the poem «Zolal» the way of resets of the weights and downwards and upwards, look like conquering the peak demonstrated the triangular arithmetic space visualize and makes it appear the interesting world of imagination and meaning of creator.

«Zolal» is  the best foundation for the formation of a new form of records  that hold imagination and talents to the new look and feel of love and the mystical and rare images in this type of Transcendental poetry  and can be reached to its peak in simple and clear language.

Descent and accent of weight in Zolal, deep feelings can have a vibration that often mirror movements in corner of the corners and rooted shortest word with the magic words, because the clearness of Zolal, is visible

This type of poetry has its own language and rhythm according to specific musical tastes and taste of poet that is made and rhythmic motion in regular waves will accompany. Poem, is real clear when despite the distance and observe the rhythm and step-defined principles of its own, be written in coordinated rhythm. However, this technique requires a lot skill and patience of master, and it is the best form of expressing affection, love and emotions. «Zolal» requires mobility, as it is clear from its plan, and it also demands for the size. It demands for order, corner and professional talents and privacy. Zolal, requires from the poet such abilities like precision and elegance and skills in order to create it in the lowest volume, in order to put strongest words in the form of regular and more advanced principles of transparency as it emerged.

The advantage of clear writing

The most important factor in this style is that it asks poet unlike their previous habits, use his arts and talents in to the newest and most advanced form of unprecedented and unique to the area emerged and brought in the form of letters and collects his sense in to this form.

However, due to the order and language technology and its own characteristics, it requires great concentration and imagination .I am sure that future generations entirely elaborate and will be interested in it, and work on writing clear, romantic and mystical art of exponential and they show their art on this style.

«Zolal», says: I do not like playing with words, and filling with words, if you have an essence, go ahead.

Never let it makes anyone’s head feel the pain, just express quality, systematic and methodical! But artistically say!

In this style of poetry format all kinds of talent can take part, it might be the field of classical talent and white and free, (modern poetry) to

However, not everybody is able to write Zolal but it is an alert and move on to a new generation that not to waste their ancestor’s efforts and to take in to consideration what they have done for them.

Note: Usually in Zolal, simple language and pure words can be said and felt and transparent, honesty and mental, are expressed and transmitted fully in this form of poetry.

In other words, «Zolal» often says little, but it says the most important words.

Zolal says: Whatever I’ve learned anything is from the past and present. I respect all the lyrics and respect and even it is necessary and important for me to respect the future, but on the diversity and changes that have caused, committed and happy and not retail any time I take a taste. I would also like that other keep my respect as well.

Zolal types

In general, «Zolal» is divided into four types that include:

A — Zolal with prosodic rhyme

B – Zolal without rhyme prosodic

C — Free Zolal

D — Continuous Zolal

The general Law of Zolal is clear in these four types, but with this difference

General rule of Zolal

-1The first row and the last lines must have maximum five syllables at the maximum weight.

-2The number of syllables between two lines (the difference between the two steps of the adjacent line in the triangular Arooz weight, only two numbers and count syllables in a free triangle weights up to six numbers with a distance equal basis and climbing stairs had a sink. (Example: If the number of syllables, i.e. the second row the first row of the number of syllables, rhythm number two should be more third row from the second row, is two more. Similarly, it climbs two into two and a staircase to the mother row as fully symmetrical and equal distance will slowly decreases.

-3Musical rhythm from beginning to end should be fully preserved.

-4 Number of rows per Zolal, should not be less than five and not exceeding to 11

-5 The following rows should be written together

-6 Symmetrical rows, in terms of weight, length or number of syllables and according to the Arooz rhythm should be equal together.

(Note):  The number of lines in all Zolal between prosodic has only two syllables.

Is «Zolal» poetry?

Logically «Zolal» is not poetry but one can writes a poem or lyrics in to this format and style. We have to see who writes and what does he writes. Although the ode is not poetry, but a poet can writes poetry in the format of an ode.

Well as a result Zolal is not poetry but you can write a Zolal poem.

Who created Zolal?

Abolfazl Dada

Now, «Zolal» is just a one year old and we already commenced debating about who is the founder of this poetical style. I think it is not so important to debate on this direction at the present time. We have to accept that Mr. Abolfazl Dada is the first founder of this style, and whatever the other say is just nonsense, because It was he who for the first time brought it to the world of Literature through internet. We have to let him to grow and we don’t have to be an obstacle in his way. This new style is not just for himself, but for entire Iran and the world. And we have to be proud that the founder and the creator of this new format is an Iranian poet not a foreigner. Although the number of Zolal poets are less, but we have not to lose our hope for its future development and improvements. It needs time to show its real face. It is just one year, and hopefully in future we will see how it develops and how the number of Zolal poets increases. Today Zolal is enlarging its circle in all around the world, in Tajikistan compositors and singers are trying to work on it. A group of tajik poets are learning this style.

The end…

Well, at the end, I hope that we come to our self and find out the reality of the literature’s significances, and importance and roles.

What I said is just been said many times, I have just repeated it. And I just said it for you in another language.  Hopefully, you understand what I mean. Time is the best mirror and the best just.

May God bless us all!

A few Zolal from Mr Azam Khujaste:

New Day

My dream jumped out of bed

No one could become aware of wings of my sleep

When I remember Him unconsciously in the midnight, I became aware of self

My ears heard the myths of dream

New Day has arrived

Request

You

That your being,

Is life excuse

Come, I missed you a lot

Come and fill the hearts with love

And we give kisses

To each other lips

And you alive,

Me

Give me wine

Give me oh cupbearer wine

Give me a chance again

I get tired of myself and come again

Give me power and speed

Come cupbearer set me free of this chain

Give me pure mauve wine

Give me wine

Don’t leave

Don’t go off from my home

Don’t set off from the world of my legend

Don’t corrupt this corner of my paradise

Oh my angel, stay with me don’t go from this shack

I still can feel your fragrance of presence

I’m like a butterfly around you,

Oh, my dearest, don’t leave me

Affection and stamp

Feel affection

In our heart

Can be seen and can be felt

With balmy glance of each other

Confirmed love agreement

And our kisses,

On this accord,

Remain as stamped forever

Kiss me

Don’t be reluctant again, kiss me

Give me hug like an innocent child

Wherever you are whether on the sky or under the earth

Come and kiss me

Get rid of pitfalls and get to me

Come and peacefully kiss me

Come and kiss me…

In a nighttime

There was a beloved with me

Our home like a school was-

Trial and scales of fever

That was a treasured night

Don’t say

Don’t utter from my love

Don’t speak from my passion

Never say that from passion you became my friend

Don’t even gossip to the nightingales and the cypress and tulip of the garden and lawn

Here the word «love» makes upheavals

Don’t say from the breakdown

Oh, my darling, don’t say

Satan

Satan

Had reached

In order to do mischief

To apart me easily

From the direct path

Oh God, for the sake of godliness

Irritate him again this time

So in order Satan

Is Cursed

Cheerfulness

Once night arrived

Two lips touched each other

The stars and galaxies were the eyewitness of this bliss

A boundless glory came to the unlimited land

Parting and solitude pulled away from the time

And the party of festivity came to my home

The ecstasy has come

Come

Throw out grief, and come

Spring approaches, you come as well

Come next spring, we live in bliss

Come to the garden, to this shrine

Come up my darling Come up!

Way out

When I saw you,

You did not look at me

And I got sad from my awful fate

That we couldn’t reach to each other

I ask God to protect me from being alone

Childhood

Childhood was a legend

Playing, was inside the house

Brother and sister all next to one another far from the pain and sorrow

Sympathizer and sympathetic mother day and night was like butterflies around us

We were all in perfect satiety having fun in thanks to Father

We were like chickens and each of his trees of garden was like nest

Our hair was brushing every morning and evening

Mother’s hands were as soft as the breeze

It was a treasured reminiscence

I came

I came back

I came back with a torn heart

The years of parting and separation injured my heart

And I came back because found out that you resort to connect,

May not be distances and boundaries between us any more

I came back with a broken heart

Firdavsi Azam

Tajikistan

(سخن — (به مناسبت اولین سالگرد ظهور زلال


سخنرانی دادا بیلوردی
در اولین سالگرد ظهور شعر زلال — دوم بهمن 1389

به نام خـدا

خـداوند شاه و گدا

عزیزی که جان مرا خلق کرد

تـوکل دریـن ابتـدا

بدان مقتدا

سلام بر خدمت عزیزانی که در هر جای این کره ی خاکی ، عرایضم را می خوانند و یا

می شنوند.خدا را بسیار سپاسگزارم که عمری را مقرّر فرمود تا دلهای خدایی ،

مهلت همراهی زلال را در یکسال گذشته با آرامش کامل داشته باشند.

چنانکه مستحضرید، « زلال » در دوّم بهمن ماه سال یکهزارو سیصدو هشتاد

و هشت هجری شمسی با عنایت خدا بر عالم ادبیات تحویل داده شده است.

اجازه بفرمایید در خصوص اینکه چگونه شد تا ماجرای زلال به پیش آمد چند کلامی

اشاره ای داشته باشم و سپس نکات مهمی دارم که شنیدنشان خالی از لطف

نخواهد بود . (далее…)

Чопи нахустин маҷмӯаи шеъри «зулол»

Дар Эрон бо ҳуруфи форсӣ ва сириллик аввалин маҷмӯаи шеъри зулол, шакл ё сохти ҷадиди шеър дар адабиёти форсӣ, нашр шуд, ки муаллифаш шоири тоҷик Аъзами Хуҷаста аст.
Мавсуф аз кормандони радиои «Садои Хуросон» аст, ки 15 сол ба ин сӯ дар Машҳади Эрон ба зиндагӣ мекунад.

Асосгузори шеъри зулол Додо Билвердӣ ё Абулфазли Додо, шоири эронӣ аст, ки аввалин зулолашро 22-юми январи соли 2010 гуфтааст. Ҳоло ҳудуди 100 нафар дар Эрон, Афғонистон ва Тоҷикистон бо ин сабк шеър мегӯянд, аммо аввалин маҷмӯаро шоири тоҷик нашр кардааст.

Дар як сӯҳбати телефонӣ аз Аъзами Хуҷаста пурсидем, ки оё ин чӣ шеър аст ва чӣ вижагиҳо дар қиёс бо назми анъанавиву шеъри сафед дорад?

-Агар ба таърихи нақлиёт нигарем, аввал, ароба буд, баъд мошину қатор ва ҳавопаймо пайдо шуданд, сабки зулол ҳам идомаи ҳамон навовариҳо дар шеъри классикии форсӣ аст. Як вижагиаш дар ин аст, ки аввал қолаби зулол пайдо шуд, баъд шеъраш. Масалан, аввал ғазал пайдо шуд ё рубоӣ, пас аз он муҳаққиқон гуфтанд, ки бо ин вазн ғазал сароида мешавад, бо фалон вазну қофия ва ҳаҷм рубоӣ. (далее…)

Тадриси сабки зулол дар донишгоххои хорич аз Ирон.

Аз як манбаи муътабар огох шудем, ки сабкшиносoн ва шахсиятхои устод дар арсаи адабиёт баъд аз мутолиа ва баррасии «Сабки зулол» икрор доштаанд, ки ин жанри бесобика ва беназиру бикр буда, лизо шоиста аст аз соли оянда дар барномаи тадриси донишгоххо карор гирад то насли чавон нисбат ба ин сабки навпо ошноии комил пайдо бикунанд. Лозим ба зикр аст, ки як нафар аз он шахсиятхо аз асотиди донишгохи Точикистон мебошад. Дар навиштори оянда ба чузъиёти ин хабар хохем пардохт.

Манбаъ:   http://sherezolal100.blogfa.com/

Дар истикбол аз аввалин китоби шеьри зулол


Махдии Гурон

Гуле нишаста ба бор

Ба фасли сардии дилхои хумор

Зулоли чашмаи чонат Хучаста барке зад

Биё бибор ту эй абри бахор

Нишин ба дидаи тор (далее…)

Дар истикбол аз аввалин китоби шеьри «Чашмаи зулол» ба дасти тавонои устод Аьзам Хучаста. (Зулоли арузии кофиядор)


Додо Билверди

Зулолгуи аср хаста мабод

Навояш аз бахори ошикон гусаста мабод

Викори ахли ишкро хамеша дар чахон нигахдоранд

Нихоли бустони маьрифат ба куи човидонахо шикаста мабод

Варак-варак китоби «Чашмаи зулол» нуши чон бикунем

Даре ба руи кудсиёни мехр баста мабод

Гаме ба чониби Хучаста мабод

چشمه زلال» تاجیکی در مشهد»


«چشمه زلال» کتاب اشعار آقای اعظم خجسته، شاعر تاجیک به دو صوزت فارسی و سرلیک در مشهد منتشر شد.

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) این کتاب نخستین مجموعه از شعر نوع زلال است که در سال 1388 توسط آقای دادا بلوردی، شاعر نوسرای ایران و بنیادگذار این سبک سروده شده و آقای خجسته اولین شاعری است که از این سبک استقبال كرده است.

به نوشته دادا بلوردی، بنیادگذار این سبک که بر کتاب «چشمه زلال» مقدمه نوشته «زلال شعری است با طول وزن پله‌ای که به طور مساوی از کم شروع شده و در کم نیز به اتمام می‌رسد. این نوع شعر دارای 5 الی11 سطر و از لحاظ وزن به طولانی‌ترین سطر وسطی است. «سطر مادر» و سطرهای اطراف آن را «سطرهای قرینه» می‌گویند. زلال دو نوع عروضي و آزاد است که هر يک برای خود اصول و تعاریف خاصی دارند. در شعر زلال نحوه حرکت اوزان و صعود و نزولشان تصویر فتح قله‌ای را در وزن مصور مثلثی به تجسم ذهنی رسانده و فضای هندسی جالبی را در عالم خیال و معنا نمایان می سازد».

شعر زلال آن وقت شعر واقعی و حقیقی محسوب می‌شود که با وجود رعایت ریتم و فاصله قدم به قدم و اصول تعریف شده خاص خود، در ریتمی هماهنگ نوشته شود. هر چند که این فن استادی و مهارت و حوصله زیاد می‌طلبد، اما به عنوان بهترین قالب برای بروز عاطفه‌ها، عروس عصر اینترنت و ارتباطات فضايی مطرح است. «زلال» تحرک می‌خواهد و چنانچه از طرحش پیداست اندازه می‌خواهد. نظم می‌خواهد. گوشه می‌خواهد برای شکار اسرار و حرف‌های مگو خلوتی زنده می‌خواهد.

شعر زلالی از این دفتر با عنوان «مرو» چنين است:
از خانه‌ام مرو
از عالم افسانه ام مرو
این گوشه بهشتی من را مکن خراب
ای حور من! نشین تو از این مجمر کاشانه ام مرو
پیچیده عطر تو که چنین توی منزلم
من دور تو پروانه ام ، مرو
جانانه ام، مرو!

اعظم خجسته که این کتاب را به تمامی زلال اندیشان عرصه فرهنگ و ادب تقدیم نموده در اين باره مي‌گويد: احتمال این هست كه اين سبک مثل هر پدیده جدید ديگر مورد انتقاد و یا تمجید قرار بگیرد، ولی بالاخره پس از مدتی جایگاه و مقام خود را پیدا خواهد كرد.

در کتاب «چشمه زلال» 40 شعر زلال این شاعر تاجیک آورده شده است.

وی پس از آشنايی با این سبک شعری از طریق اینترنت، از این سبک استقبال كرد و چندین شعر در اين قالب سرود. خجسته قبل از این در قالب شعر سپید یا نیمایی و سنتی مجموعه اشعارش را با نام «سایه روشن» در شهر مشهد منتشر نموده بود.

«چشمه زلال» در انتشارات «آهنگ قلم» مشهد به دو صورت فارسی و سرلیک در 144 صفحه و در شمارگان 1000 نسخه منتشر شده است.
گزارشگر: شاه منصور شاه میرزا

(خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا

خسته ام (زلال عروضی پیوسته قافیه دار)

سید مصطفی سائس

ز روزگار خسته ام

وَ از تمام ِ گیر و دار خسته ام

دلت چو سنگ بوده بر دل ِ شبیه ِ شیشه ام

چنین بُـوَد اگر ز یار خسته ام

وَز افتخار خسته ام

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

ز انتظار خسته ام

بدون عشق، از بهار خسته ام

چقدر«لاف عاشقی» ؟ شعار ِ چون«اناالحقی»؟!

ز دست اهل کارزار خسته ام

ز چوب دار خسته ام

<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

به کردگار خسته ام

ز جور فقر و احتقار خسته ام

مهاجرم وطن به زیر ظلم هست گوش کن!

ز انتحار و انفجار خسته ام

ز انزجار خسته ام
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

قسم به یار خسته ام

ز دست ِ شرم و ننگ وعار خسته ام

خدا! کجاست وادی ِ پگاه و نور ِ لم یزل؟!

که از شب ِ بلند و تــار خستـــــه ام

ز روزگار خسته ام

http://zolal88.blogfa.com/post-33.aspx

من و دل

Azam Khujasta- اعظم خجسته

من و دل تنها شدیم

وارد مجرای یک دریا شدیم

من شدم مهمان دل، دل بشود مهمان من

لحظه ای ما هردو بی پروا شدیم

من و دل یکتا شدیم
>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

آه، این عالم گذشت

خواب شیرین یک نفس،یک دم گذشت

دیده وا شد، جنگ ما و دل ز نو آغاز شد

بودن بی رنج و بی ماتم گذشت

از سر اعظم گذشت

<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<<

این من و این جنگ دل

می خورم هر لحظه صدها سنگ دل

می کَشَد من را به هر سو،می کُشد هر لحظه من را

بندی ام من، بندی ام در چنگ دی

در سلول تنگ دل

http://zolal-khojasta.blogfa.com/

داغی از پگاه عاشورا (زلال پیوسته قافیه دار )

دادا بیلوردی - Dada bilverdi

گلی اضطراب دارد

و نوازشی به لب رُباب دارد

عجبا که خواب عسل به خود همه جا حرام کرده

اثراتی از جگر ِ کباب دارد

هوسی به آب دارد

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>

به جهان زد آتش آهی

و درون سینه پُر از شرار نگاهی

لب ِ نهر، قافله های سنگ ، سر ِ عذاب دارند

نه امیدی و نه وفائی و نه راهی

نه به تشنه جان پناهی

آدرس زلال های فارسی دادا در سایت شعر نو

لطفا کلیک فرمایید :

http://www.shereno.com/show.php?op=showfile&id=5989

اولین فراخوان جهانی و اختصاصی « شعر زلا ل»

اطّلاعیّه:

بنـام خــدا

خداوند شاه و گدا

عزیزی که جان ِ مرا خلق کرد

توکّـل دریـن ابتـدا

بدان مقتدا

ضمن سلام و احترام بر خدمت اساتید و شعر دوستان عرصه ی هنر و ادبیّات .

چنانچه عالمان و ناظران فعال در اینترنت مستحضرند ،

سبک زلال در دوّم بهمن ماه سال یکهزارو سیصدوهشتاد وهشت هجری شمسی

با اراده ی الهی بر دنیای ادبیّات تحویل داده شده است و اکنون شاهد انتشار موفق آن

در نقاط مختلف جهان هستیم.

لذا به همین مناسبت اوّلین بزرگداشت جهانی « شعر زلال »

درماه بهمن سال جاری (هشتاد و نه هجری شمسی) به مدت یک هفته

برگزار خواهد شد و در این مدت :

اولاً – رازی عجیب و شنیدنی درخصوص شعر زلال

و نحوه ی انتخاب تخلص (دادا) ، به قول جناب دادا نمایان خواهد شد .

ثانیا — اولین زلالسرایان ماهر جهان با نام و نشان و نمونه ی زلال هایشان

ضمن نمایش درسایت اختصاصی دادا بیلوِردی یا در یکی از وبلاگهای اختصاصی ،

بعنوان تقدیر به تاریخ ادبیّات جهان معرفی خواهند شد .

ثالثاً- از اولین کتاب زلال با توضیحات جناب دادا رونمایی خواهد شد.

لذا آن عده عزیزانی که نسبت به خلق زلال اقدام فرموده اند

در صورت تمایل نمونه ای از بهترین زلالهایشان را

با ذکر نام کامل و نشانی ( اسم کشور نوشته شود) جهت بررسی

به قسمت نظردهی آدرس زیر ارسال فرمایند :

http://www.dadazolal.blogfa.com/

توجّه:

١- به علت عدم وقت کافی فقط زلال های منتخب در منظر عموم

تشریح و بررسی شده و بر مابقی انتظارات ، بطورخصوصی پاسخ داده خواهد شد .

( شعرها باید در قالب زلال باشند )

٢- بدلیل برخی ملاحظات ، لیست کامل ارسالی ها نمایان نشده

و تنها بر اعلان اسامی منتخب ها کفایت خواهد شد .

٣- در صورتی که زلال در زبانی غیر از زبان فارسی باشد ،

عین شعر به همراه ترجمه ی فارسی آن ارسال شود.

۴- در صورت امکان بردو نمونه از بهترین زلالها جهت ارسال اکتفا گردد

وهر« زلال پیوسته» از شش قطعه بیشتر نباشد .

۵- آخرین مهلت ارسال آثار دوّم دی ماه سال جاری ( هشتادو نه هجری شمسی ) میباشد .

۶- آدرس و زمان برگزاری ، به تک تک لیست لینکستان وبلاگ ( شعر زلال )

خبر رسانی خواهد شد .

بدون استثناء ، حضور منوّر تمامی دوستان عزیز در کلّ جهان را

خواستاریم .

* کلّیه ی مسئولیّت فراخوان فوق را جناب دادا بیلوِردی

شخصاً متعهّد شده است.

http://sherezolal100.blogfa.com/

Зулолсароёни ирони,точик ва афгони

Шеъри Зулол яке аз сабкхои комилан тоза дар адабиёти порси аст,ки муассис ва бунёдгузори он шоир ва мунаккиди машхури Иронзамин устод Додо Билвурди аст. Ин сабк баъд аз муддати як сол дар адабиёти порси ба расмият шинохта шуд ва то кунун теъдоде аз шоирони порсигуи ирони ва точики дар чоддаи пурхаму печи ин сабк гомхое ниходаанд,ки барои шинохти харчи бештари шеъри Зулол ва шоирони зулолсаро пешниход мекунам аз линкхои зер истифода намоянд. “Сабки зулол” устод Додо Билвурди, “Конуни кулии сабки зулол” устод Додо Билвурди, “Зулолхои Додо Билвурди”,  Зулолхо, шоирони зулолсарои ирони ва точики”, “Зулолхо ва болхо”-и Фирдавси Аъзам шоири точик, “Зулолхои точики” устод Аъзам Хучаста шоири точик.

Ва аммо, аз он чое ки дар Интернет ва нашрияхои мухталифи адаби ва фарханги мурочиа кардам, дидам то хануз хеч шоири афгони ба ин сабк шеъре насурудааст. Бинобар он ин часоратро ба худ раво доштам то аввалин шеьри зулоли порсии дари бар дунёи адабиёт дар чамъи зулолхои порси хузур ба хам расонад ки ин муваффакиятро барои тамоми шоирон ва фархангиёни порсигу ба вижа шуаро ва адабомухтагони кишварам табрик мегуям.
Ин хам шумо ва шеъре ба сабки зулоли арузи кофиядор ки якинан камбудихо ва костихои худашро дорад, аммо умедворам аз накдхо ва назархои арзишмандатон бахрамандам созед. Иродатманди хамаи шумо азизон, Мустаффо.

Замона
Замона аст ачиб
Бубин ачибахош ёри начиб
Якест шоху якест ба мехнат олуда
Касе расида ба авчи фарах, касест зиштнасиб
Ва шоире,ки дар ин чо гариб месузад
Зи дасти ин хама тарафанду фариб
Зи дил кашид нахиб

Чанд зулоле аз Аъзами Хучаста

azam khujasta

Агар он турки шерозй

Агар он турки шерози
Камони абру аз чашмони худ гирад
Ва даст аз горати дилхои муштокон нигах дорад
Ба як гулхандаи зебои у бахшам
Хама дилхои шайдоро

Агар он турки шерози
Синони гамза аз мижгон барчинад
Надуздад хуш аз сархо, нагирад сабр аз дилхо
Фидои ишку нозу хусни у созам
Хазорон чашми шаҳлоро

Агар он турки шерози
Зи себи ғабғабаш арзониям дорад
Анори бозу бар чоми лабони ташна бифшорад
Ба як чурьа майи лабхои у бахшам
Чаҳони чому миноро

Ало ё айю ха соки

Ало ё айю ҳа соқй
Бигир манрову дар руди шароб андоз
Ва дар мастй зи худ бегонаам кун, то ки баъд аз ин
Расам бар соқии аслию май хоҳам
Ва ҳал созам мушкилҳо

Ало ё айю ҳа соқй
Биё, лабрез кун ин чоми Чамшедй
Даме бо ёди Дорову фалоти Ориён гирйем
Ки бо он қудрату шаъну чалоли худ
Фуру рафтанд дар гилҳо

Ало ё айю ҳа соқй
Дари майхона бикшо,пири мо омад
Биё, муғбача шуд хаста зи омоли хиёбонй
Варо аз нав ба куи майкашон орем
Ки ёбад роҳи манзилҳо

Ало ё айю ҳа соқй
Магу паймона сар омад,ки токистон
Ҳануз ангурҳо дорад,кулолй куза месозад
Ва Чоми Чам ба ҳукми чархаи таърих
Ба гардиш ҳаст чун дилҳо

Эй сорбон

Эй сорбон, оҳиста рон
То роҳиён аз худ раҳанд, дар бехудй
Бори гарони чисмро аз чомаи тан баркананд
То дил тачаллигаҳ шавад,к-аз бедилй
Ҳарф аз забонам меравад

Эй сорбон, оҳиста рон
К-ин роҳи пуршебу фарози зиндагй
Монанди ман дилдодае дар кишвари озодаҳхо
Ҳаргиз набинад,чун равам,ҳамроҳи ман
Ёду нишонам меравад

Эй сорбон, оҳиста рон
То бори дигар буса бар чонон занам
В-он турки дилозорро оғуш гирам ончунон
Мо ҳарду дар ҳам гум шавем,дар хайли ту
Он дилситонам меравад

Эй сорбон, оҳиста рон
То ман ҳама буду набудамро гирам
Ин чо намонам як нишон аз рафтану аз омадан
Оташ занам ин хонаро бо оҳи худ,
Фардо тавонам меравад